چند سالی است که در کنار پیاده‌روی اربعین که با تبلیغ و حمایت گسترده حکومت در عراق برگزار می‌شود، یک راهپیمایی موازی و همزمان، با عنوان «پیاده‌روی جاماندگان اربعین»، در تهران و برخی از شهرها برگزار می‌شود.
***
این مناسبت تازه امسال به دلیل حضور چهره‌های سیاسی مثل رئیس جمهوری، فرمانده کل و برخی از فرماندهان پیشین سپاه پاسداران، شهردار تهران و خطیبان سیاسی نزدیک به حکومت بازتاب بیشتری پیدا کرد.
علاوه بر پوشش گسترده خبرگزاری‌های حکومتی به ویژه رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران، بخشی از کارزار تبلیغاتی این مناسبت، سیل بزرگی از پیام‌ها در شبکه‌های اجتماعی بوده است؛ پیام‌هایی که با توجه به یکسان بودن متن و تصاویر، به طور مشخص تحت یک کارزار منسجم و از قبل برنامه‌ریزی شده منتشر شده است، نه به طور خودجوش و مستقل.
اربعین بودجه ویژه دارد
اگر چه برگزاری مراسم مذهبی در ارتباط با محرم و حادثه عاشورا ریشه تاریخی در میان مردم ایران و دیگر شهرهای مناطق شیعه‌نشین کشورهای همسایه دارد، برپایی مراسمی چون راهپیمایی اربعین و راهپیمایی جاماندگان اربعین در جمهوری اسلامی به یک امر حکومتی تبدیل شده است.
اختصاص بودجه‌های کلان و امکانات گسترده برای برپایی راهپیمایی اربعین در کشور همسایه، آن هم در شرایطی که بسیاری از طرح‌ها و برنامه‌های عمرانی داخل کشور به دلیل کمبود بودجه متوقف شده‌اند، در رسانه‌ها بازتاب گسترده‌ای داشته است.
وبسایت «دیده‌بان ایران» در گزارشی با اشاره به اعتبار ۳ هزار میلیارد تومانی وزارت راه و شهرسازی برای مراسم اربعین امسال، نوشت: «این رقم، معادل بودجه مورد نیاز برای گازرسانی به استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و برخی از استان‌های غربی بی‌بهره از گاز است.»
در گزارش این وبسایت همچنین آمده است که برای بهبود زیرساخت‌های اربعین در استان کرمانشاه، ۴۳۹ میلیارد تومان یعنی ۵ و نیم برابر «سهم اجرای طرح ناحیه کاهش آلودگی هوا در بودجه سال ۱۴۰۲» در نظر گرفته شد.
بر اساس گزارش‌ها، اعطای ۳ روز مرخصی تشویقی، ۵ میلیون تومان کمک هزینه به کارکنان و یک میلیون تومان برای هر یک از اعضای خانواده، شاغلان در وزارت رفاه، کار و امور اجتماعی برای اعزام به راهپیمایی اربعین، بخشی از تلاش‌های حکومت برای ترغیب به حضور در این راهپیمایی بوده است.
بر اساس این گزارش، با احتساب نیروهای شاغل در این وزارتخانه به رقم ۸۵۰ میلیارد تومانی خواهیم رسید که قرار است وزارت رفاه برای سفر اربعین کارکنانش هزینه کند. با این بودجه می‌توان ۱۵۰۰ واحد آپارتمان ۷۰ متری را در طرح مسکن ملی، از صفر تا صد ساخت و تحویل داد.
بخش دیگری از هزینه‌های حکومتی برای برپایی راهپیمایی اربعین به این شرح است: ارسال بیش از ۳۰ هزار و ۵۰۰ تن مواد غذایی و ۸۰۰ هزار لیتر بنزین به عراق برای تامین نیازهای حاضران در این مراسم، اختصاص بودجه ۳۰ میلیارد تومانی از سوی شهرداری تهران و اختصاص حدود۴۰۰ تُن دارو و۸۰ دستگاه آمبولانس از سوی هلال احمر.
برنامه‌ریزی گسترده حکومت در سالیان متمادی برای برگزاری هرچه گسترده‌تر راهپیمایی اربعین و بهره گرفتن از نیروهای وابسته به جمهوری اسلامی در عراق به این منظور، این مناسبت مذهبی را هر سال بیش از پیش تحت برند جمهوری اسلامی در آورده است.
حالا اتفاقی مشابه برای مناسبتی نوظهور با عنوان «راهپیمایی جاماندگان اربعین» در حال وقوع است؛ اتفاقی که با پوشش گسترده رسانه‌های حکومتی و انتشار پست‌هایی با هشتگ جاماندگان اربعین مواجه بوده است.
تلاش حکومت برای همسوسازی همچنان ادامه دارد
الی خرسندفر، جامعه‌شناس، در مورد دلایل جمهوری اسلامی برای ایجاد مناسبت‌های تازه مثل راهپیمایی جاماندگان اربعین، به «ایران‌وایر» گفت که یکی از اهداف نظامی سیاسی تمامیت‌خواه این است که چارچوبی ایجاد کند که وقتی یک ناظر بیرونی به آن نگاه می‌کند، اینگونه برداشت کند که ایدئولوژی نظم مستقر، تمام صفوف جامعه را در بر می‌گیرد.
به گفته او، جمهوری اسلامی می‌خواهد یک تصویر ساخته شده یا تحریف شده را به واقعیت تبدیل کند به طوری که هر کسی که هویت خود را بیرون از آن چارچوب ببیند، احساس دور افتادگی یا تک‌افتادگی از جامعه پیدا کند. این فرایند همسوسازی هم با کمک پروپاگاندا دنبال می‌شود.
جمهوری اسلامی از نخستین سال‌های پس از روی کار آمدن، برپایی راهپیمایی خیابانی در مناسبت‌های سیاسی و مذهبی را جمله از برنامه‌های تبلیغی خود در نظر گرفته است؛ از سالگرد پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ گرفته تا سالگرد اشغال سفارت آمریکا، از روز قدس گرفته تا مناسبت‌های دستوری برای بیعت دوباره با رهبر جمهوری اسلامی، همگی بخشی از تلاش‌های حکومت برای کشاندن طرفداران خود به خیابان بوده است.
به گفته الی خرسندفر، آنچه که اکنون جمهوری اسلامی به طور دستپاچه انجام می‌دهد این است که به این فرایند همسوسازی سرعت بیشتری می‌دهد و می‌خواهد این مناسبت‌ها را با کیفیت بیشتری برگزار کند تا به بدنه معترض جامعه حس دورافتادگی و جداشدگی از کل بدنه جامعه را بدهد؛ یعنی نمایشی به راه بیندازد و از هزینه‌ای که می‌کند نفع تبلیغاتی ببرد تا هم به جامعه‌ای که در آن مستقر است و هم در سطح بین‌المللی نشان دهد که این ایدئولوژی به طور قدرت‌مند تمام صفوف جامعه را در بر می‌گیرد.
این جامعه‌شناس شدت گرفتن تلاش‌های همسوسازی حکومت را با جنبش اعتراضی ۱۴۰۱ مرتبط دانست و گفت: «با توجه به اعتراضات یک سال گذشته، حکومت گمان می‌کند که در فرایند همسوسازی کمی تعلل کرده و آن را جدی نگرفته و باید برای جبران آن، در جایی که احساس ترس و کمبود می‌کند این فرایند همسوسازی را شدت بدهد.
شدت گرفتن این فرایند همسوسازی به خصوص که الان که در فاز فروپاشی هستیم، نشان می‌دهد که نظام سیاسی خلا ثبات ایدئولوژی مذهبی و از دست رفتن کسانی را که باورمند ایدئولوژی مذهبی هستند، احساس می‌کند و می‌خواهد از طریق پروپاگاندا احساس قدرت یا توهم قدرت را ایجاد بکند.»
مناسبت‌سازی بر اساس ایدئولوژی حاکمیت یا نظر مردم؟
ایجاد مناسبت‌های ملی و همگانی اتفاق تازه‌ای نیست، اما در بسیاری از کشورها این موضوع با محوریت رویدادهای مورد توافق همگان و آیین‌هایی که مردم به آن نیاز دارند تا همبستگی اجتماعی خود را به نمایش بگذارند، صورت می‌گیرد؛ مثلا پیروزی‌های ورزشی، سالگرد پیروزی در یک جنگ یا استقلال یک کشور.
الی خرسندفر در این باره گفت که مراسم و مناسب‌های مذهبی در بیشتر کشورها جای خود را به مناسبت‌های مدنی داده است؛ مثل مناسبت‌هایی که در تاریخ هر کشوری وجود دارد.
این مناسبت‌ها باعث می‌شود که جامعه همبستگی خود را به نمایش بگذارد و ایده‌ها و اهداف خود را نشان بدهد. این در حالیست که به گفته او، در ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی، سیستم است که آن مراسم و مناسک را راه‌اندازی می‌کند و ایده‌های متفاوت را سرکوب می‌کند.
جمهوری اسلامی که از نخستین سال‌های پس از روی کار آمدن به دنبال تسخیر خیابان‌ها از سوی طرفدارانش بوده، به این فرایند همسوسازی ایدئولوژیک ادامه می‌دهد؛ گویی همواره به دنبال مهر تاییدی بوده به تصمیم‌ها و اقدامات حاکمان.
هر چند که الی خرسندفر معتقد است که شرایط این بار متفاوت است و این نظام سیاسی، در شرایطی که جامعه دچار ایدئولوژی‌زدگی شده و از صاحبان قدرت به شدت خشمگین است، از طریق مناسبت‌سازی به اهداف خود نمی‌رسد، بلکه خشم بدنه معترض را بیشتر خواهد کرد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر