عبور از ویروس استبداد، بدون خشونت؛ درباره انیمیشن بی‌هیولا

در میانه اعتراضات «زن، زندگی، آزادی»، شمار زیادی از کنشگران و فعالان مدنی و سیاسی شناخته شده، درباره لزوم مبارزه خشونت‌پرهیز صحبت کردند. این نخستین بار نبود که ایده مبارزه خشونت‌پرهیز به‌عنوان یکی از روش‌های مبارزه با دیکتاتوری و نظام سرکوبگر جمهوری اسلامی مطرح می‌شد، اما در این جنبش به‌دلیل ماهیت و اساس آن، بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته است.

«گروه همگی»، یکی از گروه‌هایی که در جهت مبارزه خشونت‌پرهیز تلاش می‌کند، مجموعه انیمیشنی به نام «بی‌هیولا» را در ماه‌های اخیر با هدف «ساده کردن مفاهیم مبارزه خشونت پرهیز» تهیه کرده است. 

با «بهراد صدوقیان»، یکی از اعضای این گروه  در این باره گفت‌و‌گو کرده‌ایم.

***

«بی‌هیولا»، یک مجموعه از انیمیشن و ویدیوهای کوتاه است که با هدف معرفی روش‌های مبارزه خشونت‌پرهیز با استبداد، توسط گروه «همگی» در حال تهیه و انتشار است. بهراد صدوقیان به‌عنوان سخنگو گروه «همگی»، در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» تایید می‌کند که هدف گروه در ساخت مجموعه این است که «اصول مبارزه را با زبان ساده و جذاب برای مخاطب تلویزیونی و شبکه‌های اجتماعی» بیان کند.

به گفته آقای صدوقیان «ایده این کار مدت‌ها قبل مطرح شده بود، اما بستر و فضای مناسب برای اجرای آن وجود نداشته است: «قبلا اگر کسی درباره مبارزه بدون خشونت حرف می‌زد، متهم می‌شد به اینکه می‌خواهد به بقای جمهوری‌ اسلامی کمک کند، در‌حالی‌که در جنبش اخیر که اساس مبارزه زنان در آن با برداشتن حجاب بر سر مزار "مهسا (ژینا) امینی" آغاز شد، چهره‌ها و گروه‌های مختلف با تفاوت‌های فکری و آرای مختلف، بر سر دو موضوع با هم توافق دارند؛ اول اینکه ما باید از استبداد گذر کنیم، دوم اینکه این گذار باید خشونت‌پرهیز باشد.»

چرا بی‌هیولا؟

بهراد صدوقیان می‌گوید نام «بی‌هیولا» بعد از رایزنی‌های زیاد انتخاب شد: «اول قرار بود اسم مجموعه هیولا‌زدایی از ایران خانم باشد. بعد اسم‌های دیگری مطرح شد. "دیو" هم مطرح شد. اما دیو بیشتر فیزیکال است. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که "بی‌هیولا" مثل "بی‌دردسر" است. یعنی رسیدن به وضعیت ایده‌آلی که در آن، ما دردسر درگیری با استبداد را نداشته باشیم. هیولا هم در واقع استعاره‌ای از استبداد است که در این انیمیشن‌ها روی آن تاکید می‌شود. یک فضای فرضی داریم با تعدادی شخصیت که هرکدام نماینده گروهی از مردم است. آن‌ها در کنار هم جامعه را تشکیل می‌دهند. یک هیولای استبداد داریم، که روش‌های مبارزه با آن را در انیمیشن‌ها بیان می‌کنیم.»

این عضو از گروه همگی با اعلام اینکه «شاید به‌نظر برسد هیولا به شخص خاصی در این مجموعه اشاره دارد. ولی، هیولای استبداد مفهومی بزرگ و کلی است.» می‌گوید: «هیولای استبداد، مثل یک ویروس، می‌تواند همه را درگیر کند. سران نظام که خشونت و جنایت می‌کنند، در این دایره قرار می‌گیرند، اما اگر ویروس استبداد در بین بقیه هم باشد، حتی با عوض شدن سران نظام، ممکن است استبداد دیگری شکل بگیرد.»

چطور می‌شود از استبداد بی‌خشونت عبور کرد؟

گروه «همگی» خود را بخشی از جنبش مردم ایران برای رسیدن به آزادی و مردم‌سالاری تعریف ‌کرده است. اعضای این گروه در یک همکاری داوطلبانه، از افرادی معتقد به «اهمیت کمک به قدرتمندسازی مردم ایران در راستای دست گرفتن سرنوشت خود» هستند، تشکیل شده است.

بهراد صدوقیان با تاکید بر این موضوع، به‌عنوان یکی از اعضای گروه همگی می‌گوید: «کتاب‌های زیادی در زمینه روش‌های مبارزه خشونت‌پرهیز وجود دارد. از جمله "قدرت بی‌قدرتان" که بسیار هم به خواندن آن توصیه شده‌ایم، اما بررسی محتوای این کتاب‌ها که بسیار با هم اشتراک معنایی دارند؛ نشان می‌دهد که برای طیفی از افراد که فرصت، امکان و انگیزه خواندن آن را دارند، تهیه شده است. ولی، برای مخاطب عام یا کسانی که وقت برای خواندن ندارند، مناسب نیست. ما در گروه "همگی" فکر کردیم بهترین راه برای اینکه تعداد بیشتری از مردم، مفاهیم مبارزه بدون خشونت را بشناسند، ساخت انیمیشن‌هایی به زبان ساده؛ کارآمدتر و عملی‌تر است.»

براساس آنچه تیم همگی برنامه‌ریزی کرده، در انیمیشن‌های بی‌هیولا که با هدف توانمندسازی جامعه برای مبارزه خشونت‌پرهیز تولید می‌شوند، چند شخصیت وجود دارد که نماینده اقشار مختلف جامعه هستند و آن‌ها روش غلبه بر هیولای استبداد را با هم تمرین می‌کنند. آقای صدوقیان در بخش دیگری از گفت‌وگو خود با ایران‌وایر، به برخی کنش‌های کوچک ایستادگی در جنبش «زن، زندگی، آزادی» اشاره می‌کند: «اگر انیمیشن‌های بی‌هیولا را ببینید، متوجه می‌شوید که مردم ایران به‌ویژه زنان، در اعتراضات یک سال اخیر، خیلی از این چیزهایی که ما داریم تلاش می کنیم به همگان آموزش بدهیم را، انجام داده‌اند.»

با حکومت تا بن دندان سرکوبگر چطور می‌شود بی‌خشونت گفت‌وگو کرد؟

بهراد صدوقیان در پاسخ به این پرسش، به نکته مهمی اشاره می‌کند: «ما در این مجموعه، مفاهیم را آموزش می‌دهیم. وقتی جامعه مفاهیم را بداند، ارائه راه و روش از طرف افراد اندیشمند و آگاه ساده‌تر خواهد بود. ما این تصور را داریم که جامعه مدنی این ویدیوها را ببیند و نقد کند و اشکالات آن را به ما گوشزد کند. بعد از آن، همه در کنار هم برای جامعه ایران می‌توانیم "شیوه مبارزه خشونت‌پرهیز ایرانی" را طراحی کنیم. چنانچه روش مبارزه خشونت‌پرهیز "گاندی" با "نلسون ماندلا" و "دزموند توتو" و جوامع آن‌ها با هم متفاوت است.»

او در ادامه می‌گوید: «خشونت پرهیزی، مفهومی کلی است. بی‌هیولا هفت شخصیت دارد که شش تا از آن‌ها "خوش‌نهاد" هستند. "کوکتل"، نماینده گروهی از مردم است که می‌خواهد سریع به نتیجه برسید. "دی. جی. ناپلئون"، نماینده گروهی از جامعه است که از اثر "دایی‌جان ناپلئون" الهام گرفته شده و همیشه درگیر توهم توطئه اغراق شده است. "گلام" نماینده گروه‌هایی است که مدام این را به خودشان القا می‌کنند که کاری از ما برنمی‌آید و همه چیز محکوم به شکست است. "جددافته و جدابافته" نماینده قشر تماشاگر جامعه هستند. "نسیم وصل" قرار است نماینده نوع تفکری است که به هر روشی ‌دنبال کنار آمدن با هیولای استبداد اما در عمل ابزار آن میشوند (مانند گروهی از اصلاحطلبان حکومتی). تنها کاراکتر خبیث این مجموعه به نام "ارزشمند" افرادی هستند که مامور و مزدور استبداد هستند و وظیفه ایجاد افکار انحرافی را دارند.»

 بهراد صدوقیان درباره این شخصیت‌ها می‌گوید: «آن‌ها برآمده از تفکرات مختلف در هر جامعه‌ای هستند. ترکیب بعضی‌شان با هم، همان قشر خاکستری را تشکیل می‌دهد که ما از تماشاگر بودن‌شان شکایت می‌کنیم. دیدن این انیمیشن‌ها باعث می‌شود هرکس بخشی از خودش را در این کاراکترها پیدا کند و بداند که قرار نیست گام‌های بلند و متهورانه برای مبارزه بردارد. همین قدم‌های کوچک، کنش‌های به‌ظاهر ریز، وقتی در ابعاد زیاد در میان تعداد زیادی از افراد تکثیر و بازتولید شوند، جامعه را در مبارزه با هیولای استبداد به پیش خواهد برد. ما فقط تمرکزمان روی توانمندسازی جامعه با ارائه اطلاعات درباره مفاهیم است. جامعه توانمند خودش می‌داند با چه هدف و روشی باید مبارزه کند.»