هشدار: این گزارش دارای محتوایی است که ممکن است برای برخی افراد آزاردهنده تلقی شود.
«ایران‌وایر» در گزارشی که به تازگی منتشر کرده، از آزار و شکنجه کودکان در یکی از مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست به نام «بشیر هدایت الهی» در منطقه «نیاوران» تهران نوشته است؛ مکانی که به کودکان ساکن آن می‌گویند: «شما فرزندان امام خامنه‌ای هستید!»
بنابراین گزارش، در عین حال که از این کودکان نیروی سرکوب‌گر تربیت می‌کنند، آن‌ها را مورد بدترین نوع شکنجه‌ها قرار می‌دهند. در یکی از ویدیوهایی که به «ایران‌وایر» رسیده است، یک کودک ۱۰ ساله می‌گوید: «در این مرکز ما را به درخت می‌بندند و با چوب کتک می‌زنند.»
«موسی برزین خلیفه‌لو»، حقوق‌دان و وکیل دادگستری می‌گوید: «سازمان‌های مردم‌نهادی که موضوع فعالیت آن‌ها حمایت از کودکان و زنان است، می‌توانند هم علیه این مراکز اعلام جرم کرده و هم در دادرسی‌ها شرکت کنند.»
***
کودک‌آزاری در مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست در ایران تازگی ندارد و هر از گاهی گزارشی در این خصوص در رسانه‌های داخلی منتشر می‌شود.
روزنامه «اعتماد» در خرداد ۱۴۰۲ گزارشی از چندین مورد کودک‌آزاری در یکی از مراکز نگهداری کودکان منتشر کرد. در این گزارش آمده بود که یکی از مربیان پیشین «موسسه خیریه زنجیره مهر ماندگار» دست‌و‌پای یک کودک هفت یا هشت ساله را به دلیل شب‌اداری با اتو می‌سوزانده است.
این روزنامه نوشت منابع خبری او گفته‌اند ماه‌ها است روزگار ۲۴ بچه بی‌سرپرست و بدسرپرست ساکن در این مرکز همین است.
آذر ۱۳۹۹ نیز خبر خودکشی و حلق‌آویز کردن «ساجده»، دختر ۱۵ ساله‌ای که در یکی از مراکز نگهداری کودکان در مشهد زندگی می‌کرد، مساله بدرفتاری با کودکان و نبود مددکار اجتماعی یا روان‌درمان‌گر در این مراکز را مورد توجه افکار عمومی قرار داد.
پیش از ماجرای ساجده، در اواسط مهر ۱۳۹۲ روزنامه اعتماد در گزارشی از پرونده آزار جنسی و جسمی «دنیا»، کودک شش ساله‌ای که در یکی از مراکز بهزیستی کرمان نگهداری می‌شد، پرده برداشت. براساس این گزارش به نقل از پزشکی قانونی، این کودک مورد ضرب و جرح و آزار جنسی قرار گرفته بود.
طبق گزارش اعتماد، دایره حقوقی اداره کل بهزیستی استان کرمان در گزارشی در تاریخ ۲۸ مهر همان سال اعلام کرد کودک به گونه‌ای مورد ضرب و جرح و آزار جنسی قرار گرفته که پزشکی قانونی برای او دیه تعیین کرده است.
پرونده دردناک کودک‌آزاری دیگری که خبری شد، مربوط به آزار جسمی کودکان در مرکز نگهداری کودکان در زنجان، در مراکز بهزیستی این استان بود.
مرداد ۱۳۸۷، رسانه‌ها گزارش دادند در قسمت‌‌هایی از بدن سه کودک پنج تا هفت ساله در این مرکز، آثار سوختگی و داغ شدگی مشاهده شده است.
«رسول سیدی‌فر»، ،سرپرست وقت بهزیستی استان زنجان همان زمان در گفت‌وگو با رسانه‌های داخل کشور با تایید رخ دادن این کودک‌آزاری گفت :«این قبیل کارها در مراکز اتفاق می‌افتند و بسیاری از مواقع اتفاقاتی این چنینی هرگز گفته نمی‌شوند.»
آبان ۱۳۸۶ نیز «مبینا»، نوزاد دوماهه‌‌ای که در «مرکز شبانه‌روزی نگهداری از کودکان بی‌سرپرست مهر ارومیه» به سر می‌برد، به دلیل عدم رسیدگی به موقع مربی این مرکز به دلیل اسهال شدید در بیمارستان جان باخت.
دادستان هم می‌تواند شکایت کند؟
موسی برزین خلیفه‌لو، حقوق‌دان و وکیل دادگستری می‌گوید: «قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال ۱۳۹۹، قانون نسبتا خوبی است. اتفاقا در این قانون به مساله نگهداری کودکان در سازمان بهزیستی هم اشاره شده است.»
او می‌گوید: «انجام یک سری اعمال در این قانون جرم‌انگاری شده است. آسیب‌های فیزیکی و روانی و هم‌چنین بی‌توجهی عمدی به کودک در زمره رفتارهایی هستند که با کودکان در این مراکز انجام شده که هم جرم و هم تخلف به شمار می‌روند. از سوی دیگر، در قانون آمده است که جرایم ذکر شده در این قانون جنبه عمومی دارند؛ به این معنا که نیاز نیست حتما فرد شاکی خود متضرر از جرم باشد یا مثلا خود کودک یا قیم او باشد، دادستان هم می‌تواند شکایت کند.»
یک فعال حقوق کودک که یک دختربچه را به عنوان فرزندخوانده سرپرستی می‌کند، می‌گوید: «قطعا در بسیاری از مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست بهزیستی آزار و اذیت کودکان رخ می‌دهد ولی اطلاعات آن‌ها به بیرون درز نمی‌کنند. افرادی هم که کودکان را به سرپرستی گرفته‌اند، خیلی محتاط هستند یا اصلا در مورد این موارد صحبت نمی‌کنند.»
برای حفظ امنیت، نام «رضا» را برای او انتخاب کرده‌ایم. رضا می‌گوید: «بخشی از آسیب‌هایی که در این مراکز وجود دارند، اقتضای آن نوع از زندگی هستند. وقتی خانواده نیست و در مکانی بزرگ به طور مداوم مراقبین کودکان تغییر می‌کنند، یک‌سری آسیب متوجه کودک است. در مورد مراکز شبه‌خانواده نیز اخباری از همین شکل بیرون درز کرده‌اند.»
این فعال حقوق کودک می‌گوید: «در ایران دو نوع مرکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست وجود دارد؛ یک دسته از این مراکز زیر نظر مستقیم بهزیستی قرار دارند که عموما مراکز بزرگی هستند و تعداد بچه‌هایی که نگهداری می‌کنند نیز زیاد است. گونه دیگر مراکز شبه‌خانواده‌اند که بین ۱۰ تا ۱۵ کودک را تحت سرپرستی خود دارند. این کودکان در سه رده سنی هستند؛ دو تا هفت سال، هفت تا ۱۳ یا ۱۴ سال و بعد از این سن تا ۱۸ سال. مراکز شبه‌خانواده در اختیار و تحت مدیریت افراد خیر قرار دارند و به صورت هیات امنایی اداره می‌شوند. اعضای هیات امنای آن‌ها نیز مورد تایید بهزیستی هستند.»
به گفته رضا، کودک آزاری در هر دو گروه رخ می‌دهد: «ولی برخی مراکز شبه‌خانواده مراقبت موثر و بسیار خوبی از بچه‌ها انجام می‌دهند.»
این فعال حقوق کودک و سرپرست یک کودک بی‌سرپرست می‌گوید: «عموما بچه‌هایی که در این مراکز نگهداری می‌شوند، کودکان بدسرپرست هستند. این کودکان سرپرست‌های موثری ندارند و چون سرپرست‌های آن‌ها به هیچ عنوان قابل اتکا نبوده، توسط بهزیستی از خانواده‌های خود جدا شده یا خانواده‌ها داوطلبانه آن‌ها را به بهزیستی تحویل داده‌اند. طبق قوانین ایران، امکان واگذاری سرپرستی این کودکان نیز وجود ندارد.»
در مراکز شبه‌خانواده، تعداد کمی از کودکان بین ۱۰ تا ۱۵ تحت مراقبت و نگهداری قرار می‌گیرند و به دلیل کوچک بودن اندازه این مراکز، به آن‌ها شبه‌خانواده گفته می‌شود.
به گفته رضا، در ازای هر یک مورد کودک‌آزاری کودکان در مراکز بهزیستی که در صدر اخبار قرار گرفته، دست‌کم ۱۰ مورد دیگر مشابه آن رخ داده‌اند؛ یعنی تنها یک مورد از ۱۰ مورد کودک‌آزاری گزارش می‌شود و تعداد مراکزی که کودکان را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند، قابل توجه است.
این فعال حقوق کودک هم‌چنین توضیح می‌دهد: «بسیاری از گزارش‌های کودک‌آزاری در این مراکز بعد از رسانه‌ای شدن، به طور سرسری رفع و رجوع و پرونده‌های آن‌ها بسته می‌شوند. وقوع چنین کودک‌‌آزاری‌هایی یک آفت است و آفت بزرگ‌تر این است که پس از علنی شدن، از نظر حقوقی و رسیدگی در دادگاه پی‌گیری نمی‌شوند. حتی با همین قوانین فشل که در مورد حقوق کودکان داریم نیز هیچ برخورد قاطعی با عاملان این آزارها انجام نمی‌شود. همین مساله است که اجازه تکرار به آن‌ها می‌دهد. مهم این است که عزمی برای حل این مسایل و معضلات وجود ندارد.»
دادستانی باید داد کودکان را بستاند
به گفته موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل دادگستری و حقوق‌دان، دادستان به محض اطلاع از موارد کودک‌آزاری در مراکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست و شبه خانواده، باید مساله را پی‌گیری کند و مرتکبان را تحت تعقیب قرار دهد.
این حقوق‌دان می‌گوید: «تمامی شهروندان هم می‌توانند گزارش‌های خود را مبنی بر رخ دادن چنین اتفاقاتی در این مراکز اعلام کنند. نباید تصور کنند چون رسانه‌ها این اخبار را منتشر کرده‌اند و دادستان اطلاع پیدا کرده است، کافی است. اصولا دادستان اطلاع پیدا می‌کند ولی اگر شمار زیادی از گزارش‌ها به دادستانی فرستاده شوند، دادستانی تحت فشار قرار می‌گیرد و مجبور می‌شود یک پرونده کیفری باز کند.»
موسی برزین خلیفه‌لو می‌گوید: «در ماده ۲۰ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان گفته شده است که اگر جرایم مربوط به خشونت توسط دستگاه‌های موضوع برنامه پنجم توسعه یا دستگاه‌هایی که موظف به نگهداری از کودکان هستند رخ دهند، علاوه بر مجازات‌های تعیین شده، به مجازات دیگری هم محکوم می‌شوند؛ یعنی مجازات را تشدید کرده است.»
به گفته این او، اگر متخلفان که در عین حال جرم هم مرتکب شده‌اند، کارمند دولت هستند، می‌توان به هیات رسیدگی به تخلفات اداری گزارش کرد. حتی افراد استخدام شرکتی هم شامل قانون کار می‌شوند و اداره کار می‌تواند با این افراد برخورد کند.
برزین خلیفه‌لو توضیح می‌دهد که از لحاظ قانونی، مشکل جدی وجود ندارد ولی بحث نظارتی آن متفاوت است.
توصیه این حقوق‌دان این است که همه شهروندان موضوع را کتبی به دادستان گزارش کنند.
او می‌گوید: «خیرین هم جزو مردم هستند و سمت خاصی ندارند و ذی‌نفع نیستند.»
این وکیل دادگستری اضافه می‌کند: «در ماده ۶۶ قانون آیین دادرسی کیفری گفته شده سازمان‌های مردم‌نهادی که موضوع فعالیت آن‌ها حمایت از کودکان و زنان است، می‌توانند علیه مراکز متخلف اعلام جرم کرده و در دادرسی‌ها هم شرکت کنند. البته همه می‌توانند اعلام جرم کنند ولی توصیه ما این است که نهادها و سازمان‌های مردم‌نهاد حتما موضوع را با شخصیت حقوقی خود پی‌گیری کنند و هم در دادرسی‌هایی، هم در دادگاه‌ها و هم در تحقیقاتی که انجام می‌شود، شرکت کنند.»
از مراکز خصوصی نگهداری از کودکان در مورد کودک‌آزاری شکایت کنید
به گفته موسی برزین خلیفه‌لو، باید از مراکز متخلف شکایت کرد، چون شخصیت حقوقی هم طبق قانون مجازات می‌شود و قانون‌گذاری تا جایی پیش می‌رود که مرکز را تعطیل و پلمپ کند: «اگر خشونت خیلی مستمر بوده و تعداد زیادی قربانی داشته است، باید هم مسوولان و هم مرتکبان تحت تعقیب کیفری قرار بگیرند، هم مجوز موسسه باطل شود و هم جزای جریمه‌ای که برای این گونه شرکت‌ها وجود دارد، پرداخت شود.»
او معتقد است: «خیرها باید دقت کنند و لزومی ندارد به این موسسه‌ها که چنین وضعیتی دارند، کمک‌های مالی بدهند.»
«ایران‌وایر» تعدادی عکس و وید‌یو از شهادت کودکان تحت شکنجه در اختیار دارد اما این سوال مطرح است که آیا این اطلاعات می‌توانند به عنوان مستندات در دادگاه برای شکایت مورد استفاده قرار بگیرند یا خیر؟
موسی برزین خلیفه‌لو می‌گوید: «این اطلاعات به طور حتم می‌توانند در دادگاه مورد استفاده قرار بگیرند و سندیت دارند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر