چالش هفت ساله ها با حجاب؛ یک کمپین تازه

دختر بچه‌ها با دندان‌های یک درمیان، موهای پریشان و چشم‌هایی که پر از شیطنت‌های کودکی هستند، رو به دوربین لبخند زده‌اند در صفحه کمپین آزادی یواشکی زنان در ایران.

هیچ‌کدام از آن ها به سن تکلیف از لحاظ شرع اسلام نرسیده‌اند اما برای رفتن به مدرسه و شروع سال تحصیلی باید تن به پوشیدن مقنعه و مانتوهای بلند بدهند. «مسیح علی نژاد»، موسس کمپین مجازی آزادی یواشکی زنان در ایران اعتقاد دارد آن‌ها اولین قربانیان حجاب اجباری در ایران هستند.

او با توجه به نزدیک شدن به آغاز سال تحصیلی، چالش جدیدی را در کمپین آزادی‌های یواشکی آغاز کرده است: «اول مهر است و دوباره حکایت اولین قربانیان حجاب اجباری که برای خیلی ها عادی شده. اسلام حجاب را برای دختران 9 ساله اجباری کرده و جمهوری اسلامی برای دختران هفت ساله. با هشتگ جدید به این اجبار مضحک اعتراض کنیم. کاش روز اول مهر مادران با تهیه فیلم و عکس هایی از بچه های خود نشان دهند که عمق این ظلم تا کجا است.»

او از کاربران خواسته است عکس ها را با هشتگ «#چالش_هفت_سالگی_در_حجاب» یا «#FreeKidsFromHijab» در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند.

«نسرین افضلی»، یکی از فعالان حقوق زنان معتقد است در بحث حجاب دختران هفت ساله چند مورد نقض قانون و حقوق بشر به صورت هم‎زمان اتفاق افتاده است و این چالش می‌تواند به روشن شدن این موضوعات و بالابردن آگاهی مردم در این باره کمک کند: «اولا خود حجاب اجباری، نقض حقوق بشر است چون دخالت در نوع پوشش افراد و تحمیل کردن یک پوشش اجباری به شمار می رود که مربوط به یک مذهب خاص است و تازه در همان مذهب هم اجباری نیست. بخش دوم نقض حقوق کودکان به معنی اعمال کردن و اجبار کردن دستورات مذهبی برای آن‌ها است. حتی طبق قانون غیرمنصفانه و ضدحقوق بشری حجاب اجباری، باز هم حجاب برای زنانی است که به بلوغ شرعی رسیده باشند که البته بین فقهای اسلامی هم در مورد بلوغ شرعی دختران اختلاف نظر است. بعضی 9 سال، بعضی 10 سال و بعضی 13 سال را زمان بلوغ دختران عنوان کرده‌اند. در واقع، در این قانون، حداقل سن را در نظر گرفته‌اند که 9 سال است ولی همین هم در این مورد نقض شده است و کودکانی که هفت ساله یا مابین شش تا هفت سال هستند، مجبور به رعایت حجابی می شوند که طبق قانون هنوز موظف به رعایت آن نیستند.»

این فعال حقوق زنان معتقد است حجاب اجباری بچه‌ها را یکباره به دنیای بزرگ‎سالی پرتاب می‌کند و این موضوع نقض آشکار حقوق کودکان و حقوق بشر است.

چالش هفت سالگی محصول یک کارجمعی و هم اندیشی تعدادی از فعالان حقوق زنان موافق کمپین آزادی‌های یواشکی است. «لیلی نیکونظر»، فعال حقوق زنان یکی از آن‌ها است. او معتقد است یکی از مهم ترین کارهای کمپین آزادی‌های یواشکی این است که موضوعی را که به عنوان یک واقعیت پذیرفته شده در زندگی ما وجود دارد و آن قدر پذیرفته شده که حتی برایمان سوال برانگیز هم نیست، از نو مساله سازی کرد: «مثلا در چالش جدید این موضوع مطرح می‌شود که آیا ما آسیبی ندیدیم وقتی هفت ساله بودیم و مدرسه گفت باید حجاب داشته باشیم و دقیقا نمی فهمیدیم چرا؟ یا مدرسه ای که به بچه گفته باید موهایت را کوتاه کنی که از زیر مقنعه بیرون نیاید، کودک آزاری نمی‌کند؟ آیا چیدن موهای بلند یک بچه هفت ساله که درکی از رفتار تو ندارد و ممکن است در این رفتار خشونت ببیند، کودک آزاری نیست؟ آیا ما این را می خواهیم یا نه؟ آیا بچه‌های ما این را می خواهند یا نه؟ بازکردن فضا برای شکل گیری دیالوگ درباره مساله حجاب، مساله زن و نسبت آن با قوانین جمهوری اسلامی از مهم‌ترین کارهای این کمپین بوده که با چالش‌های مختلف آن را انجام داده است.»

از زمان شروع کار چالش جدید، بیش ترین موضوعی که مطرح شده، در نظر گرفتن حقوق کودکان است؛ این که شاید بچه‌ها بعدها به انتشار عکس‌هایشان در فضای مجازی و شرکت در این کمپین اعتراض کنند.

مسیح علی‌نژاد البته شرایطی را برای در نظر گرفتن حقوق کودکان در صفحه کمپین ذکر کرده است: «اگر فكر می كنيد برای رعایت حقوق کودک تان یا هر دلیل دیگری از صورت بچه های تان نبايد فيلم بگيريد، می توانيد فقط از پشت سر با کوله پشتی و موهای باز از آن ها فیلم یا عکس بگیرید.»

با این حال، عده‌ای عکس‌های تمام رخ کودکان خود را برای این چالش ارسال کرده‌اند و عده‌ای بر این موضوع که فعالان حقوق کودک انتشار عکس بچه ها در فضای مجازی را سوء استفاده از کودکان می‌دانند، تاکید کرده‌اند. نسرین افضلی می‌گوید: «این کمپین به هیچ وجه حقوق کودکان را ضایع نمی کند. استفاده از تصویر کودکان در جایی که نقض واضح حقوق آن ها را مشاهده می‌کنیم، نقض حقوق کودکان حساب نمی‌شود. دوستانی هم که دغدغه حقوق کودکان را دارند، باید در نظر بگیرند که آگاهی بخشی درباره نقض کامل حقوق کودکان مهم تر از این موضوع است.»

لیلی نیکونظر هم همین نظر را دارد: «زمانی که این موضوع در حلقه فعالان حقوق زنان موافق کمپین مطرح شد، مساله کودک یکی از نقاط اختلاف نظر بود. چیزهای دیگری هم مطرح شد؛ مثلا دغدغه شخصی من این بود که آن ها در مدرسه با مشکلی رو به رو نشوند. برای همین درباره نحوه گرفتن این عکس ها، سیاست هایی اعلام شد. اما موضوع مهم تر این است که در این کمپین از حق مهم‌تر و اساسی‌تر این کودکان دفاع می‌شود.»

به گفته او، عدم انتشار عکس کودکان در شبکه‌های اجتماعی یک اصل کلی نیست و تنها یکی از مباحث مطرح شده درباره حقوق کودکان است و بسیاری از فعالان حقوق بشر این موضوع را دیدگاهی رادیکال می‌دانند: «گاهی صحبت کردن درباره بعضی ابعاد حقوقی در جامعه ما اغراق آمیز است. در جامعه ما اولویت‌های مهم تری وجود دارد که ممکن است به خاطر آن اولویت‌ها، برخی ابعاد قربانی شوند.»  

در شکل کلی، قرار است در این چالش پدر و مادرها از کودکان بخواهند هر طور دوست دارند به مدرسه بروند، لباس بپوشند و تنها عکس آن‌ها را مستند کنند و برای چالش هفت سالگی بفرستند. لیلی نیکو نظر می‌گوید: «این در واقع تصمیم کودکان در هفت سالگی است. ضمن این که بچه در هفت سالگی نمی‌تواند برای تمام ابعاد زندگی‌ خود تصمیم بگیرد.»

نسرین افضلی راه‏کارهای دیگری هم برای مبارزه با حجاب کودکان ارایه می‌دهد: «خانواده‌ها باید سعی کنند بچه‌ها را تا جلوی مدرسه بدون مقنعه ببرند و از آن جا مقنعه را سر آن‌ها کنند. می توانند عکس های با مقنعه را به عنوان عکس‌های خوب وخوش و خندان بچه ها منتشر نکنند و اگر منتشر می‌کنند، توضیح بدهند که چه قدر بدون مقنعه می توانست بهتر باشد و چه قدر این مقنعه می‌تواند اثرات منفی غیرمستقیم و پنهانی در بلند مدت داشته باشد.»

خیلی از مادرها هم با آغاز چالش جدید، یاد عکس کودکی‌ خود افتاده‌اند؛ یاد اولین روز مدرسه که مقتعه‌های چانه ار و کش دار، مشکی،  طوسی، سرمه‌ای و یا  قهوه‌ای را سر می کردند و از همان روز یک آدم دیگر شده‌اند. یکی از آن‌ها دو عکس از هفت سالگی‌ خود پست کرده است؛ یکی با مقنعه و دیگری بدون حجاب. او نوشته است: «اول مهر بابا دستم را گرفت و مامان روپوش زشت طوسی رنگ را از كمد در آورد، تنم كرد و بعد مقنعه سرمه ای را با شگرد خاصی سرم. بغض كرده بودم. دلم دامن قرمزم را می خواست با هزاران گل زرد و بنفش. تلويزيون "بچه هاي مدرسه آلپ " را نشان می داد و بچه هايی كه با لباس های رنگی به مدرسه می رفتند... من اما با حسرت به خودم نگاه می كردم.»