مرور رسانه‌ها: جام جم و تحریف واقعیت‌های مذاکره با امریکا

نشر اطلاعات غلط وقتی با هدف فریب افکار عمومی و ضربه زدن به یک کشور، یک گروه، یک باور و یا یک شخص انجام شود، «دیس اینفورمیشن» خوانده می‌شود.
تشخیص اطلاعات غلط از میان انبوه اطلاعاتی که روزانه دریافت می‌کنیم، گاهی خیلی ساده نیست ولی با رعایت چند اصل مهم، می‌توان این نوع اطلاعات را شناسایی کرد؛ قدم اول معمولا با شناخت نویسنده و تامل روی نیت و مقصود او از انتشار این اطلاعات حاصل می‌شود. قدم بعدی، دقت روی منابعی است که استفاده شده‌اند. قدم‌های بعد هم جست‌وجوهای اینترنتی در خصوص موضوع، فکت‌ها و ادله‌های ارایه شده و... هستند.
از این نظر است که گفته می‌شود در رابطه با محتوای رسانه‌ها، همواره باید نگاه انتقادی داشت و هر اطلاعاتی را باور نکرد. داشتن شناخت روی نویسنده و رسانه منتشر کننده اطلاعات، کار را برای دریافت پیام اطلاعاتی که منتشر می‌کنند، بسیار ساده می‌سازد. ولی در بسیاری موارد، نویسنده را نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم هدف‌ او چیست. معمولا پیام باهدف «اطلاع‌رسانی»، «متقاعد کردن»، «سرگرم کردن»، «آموزش»، «کسب درآمد» و «ابراز عقیده» منتشر می‌شود. ولی تشخیص آن برای افراد غیر متخصص چندان ساده نیست. شناخت رسانه منتشر کننده می‌تواند تا حدودی مقصود پیام را روشن سازد.

به این گزارش وب‌سایت «جام جم» که با عنوان «مذاکره برد-برد با امریکا معنایی ندارد»، در روز ۱۵ مرداد ۱۴۰۰ منتشر شده است، نگاه کنید:

تماشا در یوتیوب

این گزارش با نقل قولی از «محمد بهشتی» شروع شده است که گفته بود: «ما انقلاب نکردیم که واقعیت را بپذیریم، انقلاب کردیم که واقعیت‌های نامطلوب را تغییر دهیم.»
جام‌جم، وب‌سایت وابسته به صداوسیمای جمهوری اسلامی در این گزارش می‌کوشد مخاطب را متقاعد سازد که مذاکره با امریکا، منافع ایران را تامین نمی‌کند.
در این راستا، نویسنده این گزارش با ارایه اطلاعات نادرست به مخاطب، تلاش می‌کند به هدف خود دست یابد:

• «مذاکره وقتی می‌تواند به نفع طرفین باشد که دو طرف در یک موازنه قدرت باشند.»
• «با وجود ناکامی در مذاکرات، طی دوره سازندگی و اصلاحات، هم‌چنان اشتیاق برای برقراری رابطه با امریکا وجود داشت چون کسانی که این موضوعات را دنبال می‌کنند، اساسا نگاه انقلاب اسلامی را قبول ندارند.»
• «امریکایی‌ها می‌گویند اگر ایران بخواهد کشوری عادی باشد، باید همه عناصر قدرتش را کنار بگذارد.»
• «دوستانی که بحث رابطه با امریکا را مطرح می‌کنند، درکی از نسبت وزنی ما با آن‌ها ندارند. وقتی وزن یکسان نیست، بازی برد-برد معنا ندارد.»

ارایه اطلاعات غلط از فنون و اصول مذاکره

نویسنده این پیام، عامدانه یا ناآگاهانه تعاریف غلطی از مذاکره ارایه می‌دهد و می‌گوید: «مذاکره وقتی می‌تواند به نفع طرفین باشد که دو طرف در یک موازنه قدرت باشند. دوستانی که بحث رابطه با امریکا را مطرح می‌کنند، درکی از نسبت وزنی ما با آن‌ها ندارند. وقتی وزن یکسان نیست، بازی برد-برد معنا ندارد.»
این یک اظهارنظر کاملا غلط است و پایه علمی ندارد. نامتوازن بودن قدرت طرفین مذاکره یکی از چالش‌های اصلی مذاکره است ولی به هیچ عنوان مانع رسیدن به یک توافق خوب یا یک بازی برد-برد نیست.

حل چالش نامتوازن بودن قدرت طرفین مذاکره از طریق پاره‌ای از اقدامات، اتخاذ استراتژی‌های صحیح و تاکتیک‌های کارآمد حاصل می‌شود. این کاملا بی مبنا است که اگر توازن قدرت وجود نداشت، اصلا پای میز مذاکره حاضر نشویم. اگر این گونه بود، بیشتر مذاکرات به نتیجه نمی‌رسیدند چون معمولا قدرت طرفین مذاکره متوازن نیست. مگر قدرت ایران با چین، روسیه و هند متوازن است؟

وقتی در یک مذاکره، قدرت طرفین نامتوازن است، طرفی که قدرت کمتری دارد، برای ایجاد توازن باید دست به این اقدامات بزند:

• امکانات و ظرفیت‌های خود و مهم‌تر از آن‌ها، راه‌های استفاده درست از منابع و ظرفیت‌های خود را بشناسد تا قدرتش را در مذاکره افزایش دهد.
• دانستن خواسته‌ها، به افزایش قدرت در مذاکره کمک می‌کند.
• ساختن پایه‌های قدرت از طریق همکاری و ائتلاف با دیگر قدرت‌ها، یکی از استراتژی‌های مهم برای افزایش قدرت و متوازن ساختن قدرت طرفین در مذاکره است.
• درگیر کردن طرف سوم به شکلی خیلی هوشمندانه در مذاکره، تاکتیک دیگری است که به افزایش قدرت منجر می‌شود. طرف سوم می‌تواند یک میانجی خوب، یک هماهنگ‌کننده مقتدر و یا یک داور باشد.

نقل قول بی‌اعتبار از منابع امریکایی

نشر اطلاعات نادرست در این گزارش، محدود به فهم نادرست تولید کننده این محتوا از اصول و فنون مذاکره نیست بلکه او با بیان این که امریکایی‌ها می‌گویند اگر ایران بخواهد کشوری عادی باشد، باید همه عناصر قدرتش را کنار بگذارد، دروغ دیگری را به عنوان ادله خود برای چرایی بی‌معنا بودن مذاکره برد-برد با امریکا مورد استفاده قرار می‌دهد.

او با استفاده از عبارت «امریکایی‌ها»، بدون ارایه هیچ‌گونه منبع و رفرنسی، می‌کوشد ذهن مخاطب را از واقعیت منحرف سازد.

این گزارش اگر از یک رسانه معتبر منتشر شده بود، شاید می‌شد آن را در ردیف میس‌اینفورمیشن، یعنی انتقال اطلاعات نادرست از روی اشتباه و فهم نادرست از مذاکره تلقی کرد و آن را پای بی‌سوادی یا کم سوادی گوینده از علم روابط بین‌الملل گذاشت. ولی وقتی توسط رسانه سازمان صداوسیما، وابسته به حکومت جمهوری اسلامی منتشر می‌شود، مصداق دیس‌اینفورمیشن و تلاش عامدانه برای گم‌راه کردن مخاطبان است.
جام جم به‌جای بیان حقیقت، یعنی مخالفت رهبر جمهوری اسلامی در مذاکره با امریکا و مانع‌ تراشی او برای مقابله با هرگونه طرح عادی‌سازی رابطه با این کشور، می‌کوشد با ارایه اطلاعات نادرست به مخاطبان، آن‌ها را متقاعد سازد که سیاست رسمی جمهوری اسلامی برای پرهیز از مذاکره با امریکا مبتنی بر منطق علمی و مستند به مبانی و اصول مذاکره است.