روبن گریگوریان؛ آهنگساز، رهبر ارکستر، نوازنده و مدرس ویولن ارمنی

سارا مویدی، شهروندخبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

**

«روبن گریگوریان»، آهنگساز، رهبر ارکستر، نوازنده و مدرس ویولن، ایرانی ارمنی‌تبار، در سال ۱۲۹۴ خورشیدی در تفلیس متولد شد.

او در مورد محل تولدش می‌گوید: «به دنیا آمدن من در تفلیس کاملا اتفاقی بود. پدر و مادرم تبریزی بودند و هنگام حملە عثمانی‌ها به قفقاز رفتند و بعد دوباره به ایران بازگشتند. در واقع، من ایرانی هستم. هنرمند در دنیای خاصی که همان هنر است، زندگی می‌کند. وقتی نام باخ، بتهوون و موتزارت را می‌آوریم از آدم‌های متعلق به همان دنیا صحبت می‌کنیم؛ نه متعلق به این کشور و آن کشور.»

او تحصیلات ابتدایی را در شهر تبریز آغاز کرد و تحصیلات خود را در هنرستان عالی موسیقی به پایان رسانید و مدتی رهبر آوازهای دسته‌جمعی هنرستان بود. او در واقع در تهران موسیقی را نزد پدرش «لئون گریگوریان» که از موسیقی‌دانان به‌نام و تحصیل کردە کنسرواتوار بلژیک بود و بعد از آن از استادان روسی و بلژیکی فرا گرفت. او در سال ۱۳۱۷ خورشیدی همراه تحصیل هنرستان موسیقی غلامحسین مین‌باشیان به اداره موسیقی کشور وارد شد.

او سپس به مدرسه موسیقی پاریس وارد شد و نزد استادانی همچون فورستیه و فورنیه به فراگیری موسیقی پرداخت و پس از ۱۰ سال اقامت در پاریس و با گرفتن دانش‌نامه تخصصی در رشته ویولون با کوله‌باری از نت و موسیقی به تهران آمده و به تدریس موسیقی و رهبری و اجرای کنسرت در اجتماعات ارامنه پرداخت.

آشنایی وی با مرحوم استاد «پرویز محمود» سبب شد که با همکاری او به فکر پایه‌گذاری ارکستر سمفونیک تهران افتد و با همت و کوشش فراوان این ارکستر سمفونیک را بنیاد کند. 

در مهر ۱۳۲۵ شمسی، پرویز محمود به ریاست ادارە موسیقی کشور و کنسرواتوار تهران انتخاب شد و روبن را به معاونت خود برگزید. دوستی بسیار نزدیک این دو سبب شد که روبیک پیشنهاد رهبری ارکستر هنرجویان را بپذیرد و تا زمان مهاجرت به امریکا شاگردان برجستە بسیاری را تربیت و به جامعە هنری تقدیم کند که می‌توان در زمره این شاگردان از «لوریس چکناوریان» نام برد.

با سفر پرویز محمود در ۱۳۲۸ شمسی به آمریکا، که بر اثر فشارهای ادارە تازه‌تاسیس هنرهای زیبا اتفاق افتاد، هیات‌مدیرە پنج نفره‌ای تشکیل و گریگوریان به رهبری ارکستر سمفونیک تهران و مدیریت هنرستان موسیقی برگزیده شد. وی در همان سال نخستین کنسرت بزرگ خود را برای اجرای قطعاتی از آثار بتهوون با همراهی نوازندە سرشناس پیانو، «رافی پطروسیان» که از فرانسه دعوت شده بود، رهبری کرد.

روبن گریگوریان همچنین مدتی ریاست هیات نمایندگی ایران در یونسکو را به عهده داشته است.

تسلط گریگوریان به موسیقی اروپا و دانستن زبان‌های خارجی، «صادق هدایت»، سردبیر آن روزهای مجلە موسیقی را بر آن داشت که از گریگوریان دعوت کند تا مقالات تخصصی خود را در زمینە موسیقی به چاپ رساند. علاقه گریگوریان به ترانه‌های فولکلوریک ایران و شناخت عمیق او از فرهنگ این سرزمین و همچنین تشویق‌های پرویز محمود و صادق هدایت در نهایت منجر به تنظیم و چاپ دو جلد کتاب شد.

در واقع وی نخستین کسی است که ترانه‌های محلی ایران را جمع‌آوری کرد و برای چهار صدا تنظیم کرد و در دو جلد کتاب به‌نام «ترانه‌های محلی» انتشار داد. از جمله این ترانه‌ها می‌توان به «آی سرکُتل»، «مَسُم، مَسُم»، «هی یار، هی یار» و «دختر بویر احمد» اشاره کرد.

گریگوریان در سال ۱۳۳۱ شمسی به همراه خانواده‌اش به ایالات متحده امریکا اقامت گزید و فعالیت خود را آن‌جا به عنوان نوازنده، مربی ویولن، آهنگساز و رهبر ارکستر ادامه داد و کنسرتهایی در ایران، آمریکا و خاور دور و اروپا داشته است. 

او برای اولین بار رهبری گروه موسیقی مشهور پاپ بوستون را به عهده گرفت و همزمان با آن گروه کر کومیتاس را در بوستون تاسیس کرد و سال‌های متمادی به تدریس در هنرستان موسیقی بوستون پرداخته است.

گریگوریان پس از سال‌ها دوری از ایران، دو بار و در سال‌های ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ به ایران بازگشت؛ ولی اوضاع و محیط را مناسب ندیده و چند اجرا در ارکستر سمفونیک تهران را بر عهده گرفت که مهم‌ترین آن را می‌توان «سوئیت ایرانی» نام برد.

روبن گریگوریان در سال ۱۹۹۱ میلادی و در سن ۷۶ سالگی در بوستون امریکا درگذشت.