حدود 12 سال است كه دولت‌های مختلف در جمهوری اسلامی، از اصلاح‌طلب گرفته تا اصول‌گرا و میانه‌رو بر روی طرحی كار می‌كنند تا زنان خانه‌دار ایرانی را زیر چتر «بیمه بازنشستگی» قرار دهند. اما هنوز هیچ معماری پیدا نشده است تا آغاز اجرایی شدن این پروژه پیچیده و عظیم را اعلام كند.
اما «شهین‌دخت ملاوردی»، دست راست حسن روحانی در امور زنان امیدوار است که در سال 93 این طرح عملی شود. معاون رییس‌جمهور در امور زنان گفت که در هفته «زن»، مردان كابینه روحانی را مجاب می‌كند لایحه بیمه زنان خانه‌دار را تصویب كنند تا پس از موافقت در مجلس، به قانون در آید. با این وجود، دولتی‌ها می‌گویند شورای نگهبان به بحث بیمه زنان خانه‌دار در بودجه سال ۹۳ ایراد وارد كرده است.
در ایران حدود 21 میلیون خانه‌وار وجود دارد. اگر آمار سازمان‌های دولتی كه عدد 5/3 تا 4 میلیون زن شاغل در ایران را نشان می‌دهند در نظر بگیریم، دست‌كم 17 میلیون زن در ایران مشغول انجام كارهای خانه هستند. این در حالی است که خزانه خالی دولت به دلیل تحریم‌های اقتصادی یا آن چه خانم ملاوردی بودجه انقباضی سال 93 خوانده، تنها 15 میلیارد تومان را به این موضوع اختصاص داده است. اما معاون رییس‌جمهور قصد دارد با بیمه كردن حدود 200 هزار زن تا پایان اسفندماه امسال، هم مشعل این ماراتن را روشن كند و هم با فراز و نشیب‌های این جاده طولانی آشنا شود.
بر اساس قوانین كار در ایران، كارفرمایان ملزم هستند تا افرادی كه نزد آنها كار می‌كنند را تحت بیمه بازنشستگی قرار دهند. به این منظور، ماهانه بین 60 تا 90 هزار تومان باید حق بازنشستگی به سازمان تامین اجتماعی واریز شود؛ رقمی كه مشخص نیست خیلی از زنان خانه‌دار بدون درخواست از همسرشان بتوانند آن را پرداخت كنند.
براساس طرح بیمه زنان خانه‌دار، دولت با پرداخت درصدی از طریق بودجه، به زنان خانه‌دار برای پرداخت حق بیمه كمك می‌كند.
در مصاحبه‌ای كه با هشت زن خانه‌دار در تهران انجام شد، جز یك نفر، هیچ كدام از وجود چنین طرحی اطلاع نداشتند و تمام آنها از این كه دولت چنین طرحی در سر دارد، ابراز شعف كردند.
«معصومه» 45 سال دارد و در منطقه نارمك زندگی می‌كند. می‌گوید: «اگر این طرح عملی شود كه عالی است. از 60 سالگی به بعد آدم نمی‌داند دنیا چه می‌شود. اگر چنین چیزی باشد، باز یک خرده خیال‌مان راحت می‌شود.»
جدا از موانع بی‌شماری كه این طرح برای اجرایی و همگانی شدن پیش راه دارد، هنوز دولت دورنمای دقیقی از اهداف اجتماعی و سیاسی خود برای اجرای چنین طرحی را بازگو نكرده است. برخی منتقدان چنین طرحی را تلاش از سوی حاكمیت برای تشویق زنان به خانه‌نشینی و خانه‌داری می‌دانند؛ در مقابل، حامیان این طرح می‌گویند باید دل‌نگران آینده زنان خانه‌دار و بدون هرگونه درآمد مستقلی بود كه ممكن است با مشکلاتی چون طلاق، فوت شوهر و بیماری‌های سخت روبه‌رو شوند.
دكتر «علی‌اكبر مهدی»، جامعه‌شناس در این ارتباط به «ایران‌وایر» می‌گوید: «بیمه كردن هر بخش از شهروندان یك جامعه از سوی دولت به عنوان یك حق شهروندی و با مسوولیت دولت، امری است مفید، موثر و قابل ستایش. در كشورهایی مثل كانادا، اغلب كشورهای اروپایی و حتی هند، اسراییل و ده‌ها كشور دیگر كه بیمه ملی وجود دارد، دولت‌ها همه شهروندان را تحت پوشش بیمه عمومی قرار می‌دهند. در كشورهایی كه بیمه ملی وجود ندارد، امكانات محدودی برای كمك‌های بهداشتی برای زنانی كه سرپرستی خانواده را برعهده دارند، چه شاغل و چه غیرشاغل که از امكانات مالی برخوردار نیستند، منظور شده است. این كمك‌ها در بعضی كشورها جنبه مالی و در برخی دیگر جنبه خدمات بهداشت و دارو دارند.»
این جامعه‌شناس طرح بیمه زنان خانه‌دار را مثبت اریابی می‌کند: «پیشنهاد دولت آقای روحانی از بُعد بیمه كردن زنانی كه امكانات شغلی ندارند، گامی مثبت است اگر چه نه گامی بزرگ است و نه خیلی محكم.»
انتقاد اصلی این استاد دانشگاه ایالتی كالیفرنیا در «نورث ریج» به حد و حدودی است كه دولت برای «مستحقان» این بیمه در نظر گرفته است: «این دقیقا هم از نگاه فمنیستی و هم از نگاه نوگرایانه و توسعه‌ای مشكل‌زا است.»
وی نیز بیمناك است که این طرح در جهت سیاست افزایش جمعیت و تشویق خانم‌ها به ماندن در خانه و نگه‌داری از فرزندان باشد: «اگر این سیاست فقط بر اساس معیار عمومی اقتصادی بود و تبعیضی نسبت به خانه‌دار بودن و كار نكردن نداشت، هم بخش گسترده‌تری از زنان را در بر می‌گرفت، هم احساس تبعیض ایجاد نمی‌كرد و هم تشویقی برای كار نكردن خانم‌ها نمی‌شد.»
با این وجود، این عقیده نیز مطرح است كه با عملی شدن این طرح، میلیون‌ها نفر از زنان خانه‌دار فرصت پیدا می‌كنند تا احتمالا برای نخستین بار به صورت یك شخصیت حقوقی از سوی دولت به رسمیت شمرده شوند و احساس كنند دارای مطالباتی هستند.
یك فعال حقوق زنان این موضوع را رد نمی‌كند: «بله ممكن است. البته نه این كه همه زن‌های خانه‌دار هیچ حدی از فعالیت اجتماعی نداشته‌اند؛ خیلی از آنها در نوعی از دیالیكتیك با حاكمیت بوده‌اند، به حقوق شهروندی آشنا هستند و خیلی از آنها در سال 88 حتی به تظاهرات رفته‌اند. اما بله، به ویژه در شهرستان‌ها یا روستاها، میلیون‌ها زن خانه‌دار هستند كه شاید با قرار گرفتن تحت پوشش بیمه خانه‌داری، برای نخستین بار با نوعی تجربه واقعی شهروندی روبه‌رو شوند.»
«فرزین وحدت»، استاد پیشین جامعه‌شناسی در دانشگاه‌های «هاروارد» و «ییل» كه این روزها در كالج «وسار» به تحقیق مشغول است، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «این طرح با هدفی آغاز شده كه نتایج غیرقابل پیش‌بینی دارد. شکی نیست که عده‌ای می‌خواهند بدین وسیله زن‌ها را در خانه نگه دارند و تولید مثل زیاد شود. از این نگاه، هنگامی که زن‌ها سرشان به خانه و بچه‌داری مشغول شد، کم‌تر سراغ مطالبات دمکراتیک خود بروند. به نظر من، احتمال این که چنین بشود هست. اما این گونه "مهندسی"های اجتماعی پیامدهای ناخوانده می‌تواند داشته باشد که نشود دقیقا پیش‌بینی کرد.»
از دیگر سو، علی‌اكبر مهدی اعتقاد دارد چنین قشری از جامعه احتمالا از نظر فرهنگی «نسبتا محافظه‌كار» و از نظر مذهبی، «پیرو» است و گوشزد می‌كند: «فعال كردن آنها می‌تواند از آنها پایه اجتماعی جدیدی برای حاكمیت به وجود آورد. هم‌چنان كه خواهران زینب در دهه اول انقلاب چنین نقشی را بازی كردند. ولی این امری است كه به نحو دیالكتیكی و در درازمدت هم به نفع زنان تمام می‌شود و هم می‌تواند هم‌چون چاقویی، دسته خودش را ببرد.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر